بیست و نهمین نشست نقد کتاب پایگاه بزرگسال پارک شهر با همکاری تم استوری به نقد کتاب «دین داری؛ یک پیشنهاد» اختصاص داشت که با حضور نویسنده کتاب، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری و محمد اسفندیاری، منتقد اثر و جمع کثیری از علاقمندان به کتاب و کتابخوانی در کتابخانه مرکزی پارک شهر برگزار شد.
دینداری و التزام دینی پیشنهادی کنار پیشنهادهای دیگر است
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری، نویسنده اثر در ابتدای این نشست درباره این کتاب توضیحاتی ارائه کرد و گفت: من حال خوبی نداشتم چراکه می بینم هر روز میراث دینی و حرمت های دینی ما لطمه می خورد؛ از یک سو توسط کینه و عداوت دشمنان و از سوی دیگر توسط بلاهت و نادانی دوستانی که از آنها توقع فهم و دانایی بوده است؛ در این شرایط این مقدمه را نوشتم که دین داری و التزام دینی پیشنهادی کنار پیشنهادهای دیگر است و پیامبران و پیشوایان دینی آمدند مردم را دعوت کنند.
وی ادامه داد: در کتاب این دو جمله نیامده است اما دوست دارم این دو جمله را از مرحوم امام نقل کنم که قابل تامل است. ایشان در مصاحبه با اوریانا فالاچی، خبرنگار امریکایی می گوید: «ما نمی خواهیم ارزش های اسلامی را بر غرب تحمیل کنیم نه بر غرب و نه بر شرق. بر هیچ کس و هیچ جا اسلام تحمیل نمی شود. اسلام مکتب تحمیل نیست. ما فقط اسلام را ارائه می کنیم. هر کس خواست می پذیرد و هر کس خواست نمی‌پذیرد.» ایشان می گوید: «آزادی به معنای انتخاب عقیده و اندیشه است بدون اینکه اجباری داشته باشد که به اینکه به غیر از عقیده خود عقیده دیگری داشته باشد.»
زائری بیان کرد: این تمی بود که در مقدمه کتاب به آن پرداختم. طبیعتا اگر کسی بگوید در جامعه اسلامی تکلیف قوانین و ضوابط دینی چیست می گویم به طور طبیعی وقتی اغلب مردم به چیزی گرایشی داشته باشند آن قانون می شود؛ اگر مردم گرایششان کم شد راهش این است که من آخوند بیدار بمانم و بیشتر زحمت بکشم و متولیان دینی هم زحمت بیشتری بکشند؛ نه اینکه به جای زحمت بیشتر راه دیگری بروند که تبعات هم دارد.
از من نویسنده این بر می آید که ولو با ادبیات احساسی و عاطفی چهره حقیقی دین را نشان دهم. در این روزگار که تلاش می کنند، خواسته و ناخواسته بین مردم کینه و نفرت را پمپاژ کنند قانون نمی تواند جلوی این همه نفرت و کینه را بگیرد؛ باید به جای ترویج نفرت مدارا و همدلی را رواج دهیم. ما صاحب دینی هستیم که می گوید با مدارا و تساهل با هم برخورد کنید.
محمد اسفندیاری، منتقد اثر نیز در بخش دیگری از این نشست گفت: محله ای که ما در آن هستیم به آن سنگلج می گویند. در این محله روحانی به نام شریعت سنگلجی کلید فهم قرآن را نوشت و بعد روحانی دیگری برایش این کتاب را فرستاد گفت«عنوان این کتاب یک «است» کم دارد.» درباره این کتاب هم می شود در عنوان «است» را اضافه کرد.
وی با اشاره به انواع کتب دینی و تاثیرگذاری آن بیان کرد: تاریخ تمدن ویل دورانت کتاب مهمی است و یکی از شاهکارهای تاریخ نگاری است و همه می توانند از آن استفاده کنند. برخی کتاب ها مهم است اما مفید نیست. ما تفسیری داریم که قرآن را در کلماتی بدون نقطه نوشته است اما برای مخاطب مفید نیستند.
اسفندیاری گفت: دسته دیگر کتاب هایی هستند که نسبتا مفیدند اما مهم نیستند. این کتاب زائری از این دسته است البته ما تنها به کتاب های مهم نیازی نداریم به طور مثال کتاب «آری این چنین است برادر» کتاب مفیدی است اما مهم نیست. این کتاب سال ۵۷ سه میلیون نسخه فروخت در حالیکه جمعیت ایران ۳۲ میلیون بود. شریعتی فی البداهه پشت تریبون خطابه ای بیان کرد که شد کتاب «آری این چنین است برادر.»
مولف سعی می کند چهره متبسمی از دین ارائه کند
وی با بیان اینکه ژانر مولف کتاب در شمار خطابیات و نثرهای رمانتیک است و روی احساسات و عواطف خواننده انگشت می گذارد و سعی می کند روی عواطف دست گذاشته و دین زیبایی را تصویر کند، تاکید کرد: مولف سعی می کند چهره متبسمی از دین ارائه کند. این خطابیات خیلی بیشتر از بحث های استدلالی تاثیرگذار است و مخاطب دارد. فصل این ژانر اما کم کم به سر می آید چون مخاطب امروز در پی دین زیبا نیست و به دنبال دین کارامد است. جوان امروزی می گوید دین امروز و اکنون چه کاری برای ما می کند؟ پس باید به این سو برویم که کارامدی دین را نشان دهیم.
وی افزود: مسیحی ها بحث کردند که دین معنا بخش زندگی است و در این باره متفکران مسیحی کتاب های زیادی نوشتند. زائری در کتاب حدیثی بیان کرده اما زود از آن گذشته است. در عاشورا تلخ ترین حادثه تیر خوردن به گلوی علی اصغر است. برخی ها در سختی ها دین را فراموش می کنند به طور مثال در زندان ها یا وقتی مسیح را می خواستند به صلیب بکشند گفت خدایا چرا مرا تنها گذاشتی. خب این خدا کجاست؟ مهم است. اما امام حسین(ع) در این شرایط و در تیر خوردن به گلوی بچه اش می فرماید: خدا شاهد است و من می توانم این سختی را تحمل کنم.
اسفندیاری با بیان اینکه ما باید کارامدی دین را نشان دهیم عنوان کرد: امروز نثر ویکتو هوگو و … به کار نمی آید. باید نشان دهیم دین زندگی را معنا بخش و هموار می کند. زائری در این اثر به سوی این اسلام حرکت کرده است.
وی با اشاره به عنوان کتاب «دین داری؛ یک پیشنهاد» بیان کرد: این عنوان هم درست است چون دین مقوله ای از جنس عشق است و یک پیشنهاد است اما این عنوان باید در کتاب بسط داده می شد. دین پیشنهاد مهمی است. خدا به پیامبر در قرآن می گوید آنقدر دست و پا نزن ایمان آوردند، آوردند! نیاوردند هم مساله ای نیست. ما قرآن نازل نکردیم که همه ایمان بیاورند پس دین یک پیشنهاد مهم است که می تواند پذیرفته شود یا نشود. دین داری یک پیشنهاد است اما اگر این پیشهاد را نپذیرید، ضرر می کنید.
منتقد نشست عنوان کرد: در قدیم زندگی دشوار و دین داری آسان بود اما اکنون زندگی آسان و دین داری دشوار است. در قدیم انسان باید از ابتدا با طبیعت می جنگید تا زندگی کند و بقا داشته باشد اما امروز ماشین زندگی را آسان کرده است. امروز در دنیای مدرن دین داری مشکل شده چون دنیای برخورد فرهنگ ها و تمدن ها است.
به گفته اسفندیاری، امروز همه در اتاق شیشه ای زندگی می کنیم و دنیای اختلالات فرهنگ ها است. امروز دنیا چهل تیکه است. دین برای خودش سبک زندگی دارد و با سبک زندگی غیر دینی فرق دارد و در این برخورد تمدن ها ما از سبک زندگی غیر دینی تاثیر می گیریم.
اسفندیاری گفت: البته در قدیم اسباب انحراف و گناه کم بود اما الان این اسباب زیاد شده است. یک راه مصون بودن این است که به معاصی دسترسی نیابید. در قدیم دسترسی به گناه نبود.
وی با اشاره به بحث حجاب در دنیای امروزی گفت: برای تمکین مردم به یک قانون دو راه وجود دارد؛ نخست اینکه نیروهای باوراننده را فعال کنیم. به طور مثال برای اینکه مردم مالیات بدهند باید باور کنند که مالیات دادن برای زندگی شان خوب است. راه دوم این است که نیروهای بازدارنده فعال شود. در موضوع حجاب ما فقط نیروهای بازدارنده را فعال کردیم و نیروهای باوراننده را به کار نگرفتیم.
اسفندیاری بیان کرد: مطهری کتاب مساله حجاب را دارد و در کتاب یادداشت هایش درباره حجاب سخن می گوید. اسدالله علم در یادداشت هایش بیان می کرد که قبل از انقلاب طی چندین نوبت به شاه می گوید که چگونه در دهه ۵۰ در دانشگاه ها تعداد دختران محجبه زیاد می شود. این نشان دهنده این بود که نیروهای باوراننده در آن دوره فعال شده بود و موج حجاب آمد. آن زمان تبلیغ حجاب و چادر هم نمی کردند اما مردم به حسینیه ارشاد می آمدند. بی حجاب می آمدند با حجاب می رفتند! پس برای تبلیغ درباره حجاب لازم نیست از حجاب بگویید بلکه باید نیروهای باوراننده را فعال کنید.
اسفندیاری با تاکید بر اینکه در دنیای مدرن نمی توانید با نیروهای بازدارنده جلو بروید، یادآور شد: باید با نیروهای باوراننده پیش بروید. در حال حاضر وضع حجاب در جامعه مناسب نیست. در این وضعیت سهل گیری نظری با سخت گیری عملی موثر بوده است.
این محقق دینی گفت: درباره حجاب ما پنج کتاب با کیفیت و خوب نداریم! سالها پیش من دیدم ۲۰۰ جلد کتاب درباره حجاب نوشته شده اما یکی از یکی ضعیف تر. من به آقای حداد عادل گفتم این کتاب فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی در مقایسه با سایر آثار آن دوره بهتر بوده است.
وی با اشاره به نامه چارلی چاپلین که اتفاقا جعلی هم بوده، گفت: در این نامه بیان می شود که چارلی می گوید دخترم یکی برهنه نباش و دیگری دلاری که می گیری یاد فقیران باش. این نامه وقتی منتشر شد به شدت تاثیرگذار بود چون نیروهای باوراننده فعال شده بود. البته این نامه بر اساس فریب بود.
اسفندیاری گفت: نیروهای باوراننده بر اساس دلیل، فریب یا خشونت فعال می شوند. با فریب نمی شود کار را جلو برد چون نمی شود یک ملت را برای همیشه فریب داد پس باید نیروهای باوراننده را بر اساس استدلال پیش برد. جامعه دینی ما به نیروهای باوراننده نیاز دارد؛ از سوی دیگر نمی شود خیلی روی احساسات و عواطف انگشت گذاشت باید عقلانی تر پیش برویم.